Trầm cảm là gì? Biểu hiện trầm cảm? Trầm cảm có chữa được không? | Safe and Sound

Trầm cảm là một tình trạng tâm lý nghiêm trọng, khác xa so với nỗi buồn thoáng qua. Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết, một câu hỏi thường được đặt ra là liệu người trầm cảm có thể tự khỏi hay không? Điều này liên quan đến tính phức tạp và đa dạng của trạng thái trầm cảm. Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn sâu hơn về khả năng tự khỏi và cách cải thiện chứng trầm cảm.

Nguyễn Hoàng Nguyên | Thạc sĩ. Bác sĩ – Ứng dụng chăm sóc sức khoẻ tinh thần Safe and Sound

Viện Ứng Dụng Công Nghệ Y Tế

1. Trầm cảm là gì?

Trầm cảm không chỉ đơn thuần là cảm xúc buồn bã, mà còn là một trạng thái tâm lý nghiêm trọng, đi kèm với mất hứng, mất ngủ, cảm giác mệt mỏi và thậm chí suy nghĩ tự tử.

Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, các triệu chứng trầm cảm thường bao gồm:

- Cảm xúc buồn bã: Người trầm cảm thường trải qua một cảm xúc sâu sắc của buồn bã, trống rỗng và thiếu niềm vui trong cuộc sống.

- Mất hứng thú: Sở thích và khả năng tận hưởng các hoạt động là niềm vui trước đây bây giờ trở nên vô cảm hoặc không có ý nghĩa.

- Mất ngủ hoặc ngủ nhiều: Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết, rối loạn giấc ngủ thường xuyên là một dấu hiệu của trầm cảm. Một số người có thể trải qua mất ngủ, trong khi người khác có thể cảm thấy mệt mỏi và thèm ngủ suốt ngày.

- Mất cân bằng cảm xúc: Người trầm cảm có thể trở nên dễ nổi cáu, căng thẳng và không kiểm soát được cảm xúc.

- Tự ti và thiếu tự tin: Họ thường có cảm giác tự ti, nghi ngờ khả năng của mình và thường tự đặt ra những suy nghĩ tiêu cực về bản thân.

- Mất khả năng tập trung: Theo chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, khả năng tập trung và ra quyết định của người bị trầm cảm có thể bị suy giảm đáng kể.

- Tự tử và tự hại: Trong những trường hợp nghiêm trọng, trạng thái trầm cảm có thể dẫn đến suy nghĩ tự tử hoặc hành vi tự hại.

Tính đến hiện tại, các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết: Không có câu trả lời rõ ràng về việc liệu người trầm cảm có thể tự khỏi hoàn toàn hay không. Khả năng tự khỏi phụ thuộc vào nhiều yếu tố như mức độ trầm cảm, nguyên nhân gây ra và cách mà người đó đối diện với tình trạng này.

Xem thêm: Sự khác biệt giữa trầm cảm và nỗi buồn thông thường / Có phải buồn là biểu hiện của trầm cảm?

2. Các giai đoạn trầm cảm

Trầm cảm là một tình trạng phức tạp và có thể trải qua các giai đoạn khác nhau. Các giai đoạn này thường được phân loại dựa trên mức độ nặng và thời gian mà người bệnh trải qua. Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, dưới đây là các giai đoạn phổ biến của trầm cảm:

- Giai đoạn trầm cảm nhẹ: Giai đoạn này thường bắt đầu với sự xuất hiện của một số triệu chứng trầm cảm. Những triệu chứng này có thể bao gồm tâm trạng buồn bã, mất hứng thú, mệt mỏi, và thay đổi trong chế độ ăn uống hoặc giấc ngủ. Tuy nhiên, các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết trong giai đoạn này, tình trạng trầm cảm thường chưa đủ nặng để được chẩn đoán là trầm cảm nặng.

Giai đoạn trầm cảm nhẹ

- Giai đoạn trầm cảm vừa: Khi triệu chứng trầm cảm trở nên nghiêm trọng hơn và kéo dài hơn, người bệnh có thể chuyển sang giai đoạn trầm cảm vừa. Ở giai đoạn này, tâm trạng buồn bã và mất hứng thú là rất rõ ràng và có thể gây khó khăn trong cuộc sống hàng ngày. Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý người bệnh ở giai đoạn này thường cảm thấy mệt mỏi và có thể trải qua sự bi quan về tương lai.

- Giai đoạn trầm cảm nặng: Đây là giai đoạn mà mức độ trầm cảm cao nhất và có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống và sức khỏe của người bệnh. Với các triệu chứng rõ nét như cảm giác không hy vọng, giảm cân đột ngột, thay đổi trong tư duy và hành vi, cũng như suy kiệt về tinh thần. Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết, trong giai đoạn này, người bệnh có thể mất khả năng tận hưởng những niềm vui và thậm chí có ý muốn tự tử.

Cần chú ý rằng không phải ai cũng trải qua tất cả các giai đoạn này và mức độ của trầm cảm có thể biến đổi. Để đưa ra chẩn đoán chính xác và kế hoạch điều trị phù hợp, việc tìm kiếm sự tư vấn từ các bác sĩ tâm lý và chuyên gia tâm lý là quan trọng.

Người mắc trầm cảm cần sự hỗ trợ đặc biệt từ các chuyên gia tâm lý để quản lý và giảm thiểu triệu chứng. Quá trình chăm sóc thường bắt đầu bằng một cuộc đánh giá cụ thể để xác định mức độ trầm cảm mà người bệnh đang trải qua. Dựa trên đánh giá, chuyên gia tâm lý của Safe and Sound sẽ phát triển một kế hoạch điều trị riêng biệt, tùy thuộc vào nhu cầu và tình trạng cụ thể của từng người.

Trầm cảm tái phái nhiều lần

3. Nguyên nhân gây ra bệnh trầm cảm

Hiện nay, nguyên nhân chính xác gây ra trầm cảm vẫn chưa được xác định. Tuy nhiên, các chuyên gia đã xác định được một số yếu tố nguy cơ có thể gây ra căn bệnh này:

3.1. Các bất thường trong não bộ

Sự bất thường trong cấu trúc của não bộ dẫn đến mất cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh như acetylcholine, serotonin, norepinephrine, dopamine, glutamate, axit gamma-aminobutyric (GABA),… Mất cân bằng các chất hóa học bên trong não bộ khiến cho cảm xúc, tư duy và vận động bị ức chế. Trong đó, các chuyên gia nhận thấy sự sụt giảm nghiêm trọng của serotonin ở khe synap.

3.2. Yếu tố di truyền

Trầm cảm là bệnh có khả năng di truyền và điều này đã được chứng minh qua nhiều nghiên cứu khác nhau. Nguy cơ mắc bệnh tăng lên 2 – 3 lần nếu có bố mẹ ruột bị trầm cảm. Các chuyên gia tâm lý cho rằng, gen có vai trò trong việc hình thành khả năng thích nghi và phản ứng của mỗi cá nhân trước những sự kiện sang chấn. Vì vậy, nếu gia đình có tiền sử mắc bệnh, nhiều khả năng con cái cũng sẽ mắc chứng bệnh này.

Trầm cảm có khả năng di truyền và nguy cơ tăng lên 2 – 3 lần nếu bố mẹ ruột mắc chứng bệnh này

3.3. Sang chấn tâm lý

Sang chấn tâm lý

Dù không mang gen “trầm cảm”, một số người vẫn có thể bị trầm cảm do phải đối với những sự kiện chấn động. Những sự kiện này vượt quá ngưỡng chịu đựng khiến cho não bộ bị ức chế dẫn đến mất cân bằng các chất hóa học. Kết quả là gây ra trầm cảm và các rối loạn tâm thần khác như rối loạn stress sau sang chấn, rối loạn lo âu lan tỏa,…

3.4. Stress trường diễn

Stress kéo dài là một trong những nguyên nhân gây trầm cảm. Trạng thái căng thẳng dai dẳng làm thay đổi hormone và các chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ. Bên cạnh đó, stress làm gia tăng hormone cortisol dẫn đến hàng loạt những thay đổi sinh lý. Tình trạng này kéo dài sẽ gây ra trầm cảm đi kèm với một số triệu chứng cơ thể như mệt mỏi, đau đầu, rối loạn tiêu hóa,…

3.5. Một số yếu tố khác

Ngoài những nguyên nhân trên, trầm cảm cũng có thể xảy ra do một số yếu tố khác như:

- Do bệnh lý: Các bệnh thực thể ảnh hưởng đến hoạt động của não và làm mất cân bằng các chất hóa học bên trong não bộ. Do đó, trầm cảm thường xảy ra ở những bệnh nhân bị suy giáp, mắc các bệnh tim mạch, bệnh thần kinh thoái hóa, u não, chấn thương sọ não, ung thư,…

- Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc có thể ảnh hưởng đến tâm trạng và góp phần gây trầm cảm bao gồm thuốc isotretinoin, thuốc chống động kinh, thuốc an thần, thuốc chẹn kênh calci, thuốc giảm đau gây nghiện,…

- Nghiện chất, nghiện game: Nghiện chất, nghiện game đã được xác định là nguyên nhân gây bệnh trầm cảm. Những yếu tố này đều làm thay đổi hoạt động của não bộ và gây rối loạn các chất dẫn truyền thần kinh.

Xem thêm: 12 lầm tưởng về trầm cảm có thể bạn cũng đang nghĩ vậy ( Phần 1)

4. Mức độ nguy hiểm của trầm cảm như thế nào?

Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, trầm cảm không chỉ là một cảm xúc thoáng qua, mà là một tình trạng đáng lo ngại có thể gây hại nghiêm trọng đến tâm trí và sức khỏe tổng thể của người mắc phải. Dưới đây là một số nguy hiểm của trầm cảm:

- Nguy cơ tự tử

Trầm cảm có thể dẫn đến suy tư tự tử và thậm chí hành động tự tử. Đây là một mặt nguy hiểm cực kỳ nghiêm trọng của tình trạng này và đòi hỏi sự can thiệp ngay lập tức.

Nguy cơ tự tử ở người trầm cảm

- Ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất

Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cảnh bảo rằng trầm cảm có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe thể chất như mất ngủ, giảm cân không rõ nguyên nhân và suy giảm sức đề kháng, dẫn đến nguy cơ mắc các bệnh khác.

- Sự cô đơn và tự cách ly

Người bị trầm cảm thường cảm thấy cô đơn và cách ly khỏi xã hội xung quanh họ. Điều này có thể làm gia tăng tình trạng trầm cảm và cản trở quá trình hồi phục.

- Ảnh hưởng đến quyết định và hiệu suất làm việc

Trầm cảm có thể làm giảm khả năng ra quyết định và hiệu suất làm việc, ảnh hưởng đến cuộc sống cá nhân và nghề nghiệp. Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, điều này khiến bạn làm việc trong tình trạng khó khăn, chán nản và phải gồng mình.

Nếu bạn hoặc ai đó bạn biết đang trải qua trầm cảm, hãy lưu ý rằng trầm cảm là một tình trạng cần được điều trị. Đừng tự mình đối phó mà hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm lý.

Trầm cảm không nên bị coi nhẹ và việc tìm kiếm sự hỗ trợ và điều trị là rất quan trọng. Sự giúp đỡ đúng lúc có thể cứu sống và giúp bạn hoặc người thân của bạn hồi phục và sống một cuộc sống khỏe mạnh và hạnh phúc hơn.

Xem thêm: Rạch tay có phải phương pháp ứng phó với trầm cảm đúng

5. Điều trị trầm cảm như thế nào?

Việc điều trị trầm cảm là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự kết hợp của nhiều phương pháp khác nhau, trong đó vai trò của bác sĩ tâm lý và chuyên gia tâm lý đóng vai trò quan trọng. Các phương pháp điều trị thường được cá nhân hóa để phù hợp với từng người bệnh, nhằm đạt hiệu quả cao nhất và giảm thiểu khả năng tái phát. Dưới đây là một số phương pháp phổ biến:

5.1. Trị liệu tâm lý

Trị liệu tâm lý đóng vai trò nền tảng trong điều trị trầm cảm. Trong đó, Liệu pháp Hành vi Nhận thức (CBT) được xem là phương pháp quan trọng và phổ biến nhất. CBT tập trung vào việc điều chỉnh những suy nghĩ và hành vi tiêu cực để cải thiện trạng thái tinh thần. Trong quá trình này, chuyên gia tâm lý hướng dẫn người bệnh nhận diện những suy nghĩ tiêu cực gây ra cảm xúc lo âu, tự ti hoặc tuyệt vọng, từ đó hỗ trợ họ tìm cách thay thế bằng suy nghĩ tích cực hơn. Thông qua các buổi trị liệu cá nhân hoặc nhóm, người bệnh học cách cải thiện tâm trạng và đối phó với căng thẳng, giúp họ không chỉ thay đổi góc nhìn mà còn tạo thói quen tư duy lành mạnh.

Trị liệu tâm lý cho người trầm cảm

Ngoài CBT, các phương pháp khác như liệu pháp tâm lý hỗ trợ (Supportive Therapy) và liệu pháp tâm động học (Psychodynamic Therapy) cũng có hiệu quả với một số bệnh nhân. Liệu pháp hỗ trợ giúp bệnh nhân đối diện với các khó khăn trong cuộc sống, trong khi liệu pháp tâm động học giúp người bệnh khám phá các xung đột nội tâm có từ quá khứ để giải quyết gốc rễ vấn đề.

5.2. Sử dụng thuốc

Trong nhiều trường hợp, thuốc chống trầm cảm được sử dụng nhằm cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin và dopamine – yếu tố liên quan đến cảm xúc. Các loại thuốc chống trầm cảm phổ biến bao gồm SSRIs (thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc), SNRIs (thuốc ức chế tái hấp thu serotonin-norepinephrine) và thuốc chống trầm cảm ba vòng. Sử dụng thuốc giúp người bệnh giảm bớt triệu chứng như buồn bã kéo dài, mất hứng thú hoặc mệt mỏi, từ đó cải thiện chất lượng cuộc sống.

Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc chỉ nên diễn ra dưới sự theo dõi chặt chẽ của bác sĩ tâm thần, vì thuốc chống trầm cảm có thể có tác dụng phụ như tăng cân, mất ngủ hoặc giảm ham muốn tình dục... Quá trình điều chỉnh liều lượng và loại thuốc phù hợp là rất quan trọng, đảm bảo người bệnh đạt hiệu quả cao nhất mà không gặp phải các phản ứng không mong muốn.

Xem thêm: Các loại thuốc chống trầm cảm bạn đã biết (phần 1)

6. Bạn có thể tự thực hiện các hoạt động nào để cải thiện trầm cảm?

Có nhiều hoạt động mà bạn có thể tự làm để cải thiện tình trạng trầm cảm. Dưới đây là một số gợi ý từ các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý:

- Tập thể dục: Tập thể dục thường xuyên có thể giúp tăng sản xuất endorphin - hormone vui vẻ tự nhiên trong cơ thể. Chọn các hoạt động mà bạn thích như đi bộ, chạy bộ, yoga, hoặc tập thể dục nhẹ nhàng.

Tập thể dục giúp cải thiện trầm cảm

- Học cách quản lý stress: Quản lý stress hiệu quả có thể giúp giảm triệu chứng trầm cảm. Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý gợi ý bạn thử áp dụng kỹ thuật thư giãn, thiền, hoặc thậm chí là viết nhật ký để xả stress.

- Thay đổi chế độ ăn uống: Ăn uống cân đối và bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng có thể giúp ảnh hưởng tích cực đến tâm trạng của bạn. Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý khuyên bạn nên tránh thức ăn nhanh và thức uống chứa nhiều cafein hay đường.

- Thực hiện hoạt động sáng tạo: Học vẽ, hát, viết blog, hay bất kỳ hoạt động sáng tạo nào có thể giúp bạn thỏa mãn cảm xúc và giải tỏa stress.

- Tham gia các hoạt động xã hội: Theo các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý, được gặp gỡ và kết nối với bạn bè, gia đình hoặc tham gia các câu lạc bộ và nhóm sở thích có thể giúp bạn cảm thấy không cô đơn.

- Đặt mục tiêu nhỏ: Đặt ra các mục tiêu nhỏ và dần dần đạt được chúng có thể tạo ra cảm giác thành tựu và hứng thú mới.

- Chăm sóc bản thân: Thường xuyên dành thời gian cho bản thân như việc tắm nắng, đọc sách, nghe nhạc yêu thích, hoặc thậm chí là t spa tại nhà có thể giúp cải thiện tâm trạng.

- Học kỹ năng giải quyết xung đột: Các chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý cho biết, học cách đối diện và giải quyết các xung đột trong cuộc sống một cách tích cực có thể giúp bạn cảm thấy tự tin hơn.

- Ngủ đủ giấc: Đảm bảo bạn có đủ giấc ngủ vào buổi đêm là quan trọng. Thiếu ngủ có thể làm tăng triệu chứng trầm cảm.

- Tìm kiếm sự hỗ trợ: Nếu bạn cảm thấy triệu chứng trầm cảm vẫn tiếp tục, hãy tìm đến bác sĩ tâm lý hoặc chuyên gia tâm lý để được tư vấn và hỗ trợ chuyên sâu.

Hướng dẫn thực hành Mindfulness

7. Safe and Sound có thể hỗ trợ bạn vượt qua trầm cảm như thế nào?

- Đánh giá và tư vấn ban đầu: Safe and Sound cung cấp dịch vụ đánh giá tâm lý chi tiết để giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng của mình. Qua các buổi tư vấn, chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm lý của Safe and Sound sẽ lắng nghe và hỗ trợ bạn từng bước.

- Trị liệu cá nhân hóa: Chương trình trị liệu tâm lý, bao gồm liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) và các phương pháp trị liệu khác, được thiết kế phù hợp với từng cá nhân, giúp bạn từng bước điều chỉnh suy nghĩ và cảm xúc.

- Hỗ trợ từ xa: Safe and Sound cung cấp các buổi tư vấn online, giúp bạn có thể tiếp cận dịch vụ hỗ trợ tâm lý bất cứ khi nào bạn cần.

- Đồng hành dài hạn: Safe and Sound không chỉ hỗ trợ bạn trong thời gian điều trị, mà còn cam kết đồng hành lâu dài trong quá trình phục hồi và duy trì sức khỏe tinh thần.

- Tài liệu và kiến thức hữu ich: Bạn sẽ được trang bị các kỹ năng và kiến thức cần thiết để đối phó với trầm cảm, từ đó tăng cường khả năng tự phục hồi và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Xem thêm: Khám trầm cảm - khi nào cần nhập viện

8. Khách hàng trị liệu với Safe and Sound nói gì?

Dưới đây là một số câu chuyện khách hàng tham gia dịch vụ của Safe and Sound để hỗ trợ cải thiện rối loạn trầm cảm của họ.

9. Truyền thông nói gì về đội ngũ “Safe and Sound”

Với sự phối hợp giữa Bác sĩ tâm thần - Chuyên gia tâm lý và ứng dụng Công nghệ trong chăm sóc sức khỏe tinh thần, dịch vụ tư vấn/tham vấn Safe and Sound tự hào tiên phong hỗ trợ bạn “Tự phát hiện sớm - Sơ cứu cảm xúc tức thời - Hỗ trợ đồng hành dài hạn”

Nếu bạn nghi ngờ mình gặp vấn đề tâm lý, hoặc muốn biết thêm thông tin về dịch vụ tham vấn - tư vấn tâm lý, bạn có thể liên hệ tới HOTLINE 0964 778 911 (Điện thoại/Zalo, 24/7) để được giải đáp và hỗ trợ trong thời gian sớm nhất!

CÁCH THỨC ĐẶT LỊCH HẸN tham vấn/tư vấn trực tuyến hoặc trực tiếp với chuyên gia